Czytanie za granicą – Turcja

Wreszcie w pis, który powinien mocno pocieszyć wszystkich narzekających na czytelnictwo w Polsce.

Czytanie za granicą – Turcja

Agata

Zbierając materiały do niniejszego wpisu nie zdawałam sobie sprawy z wagi problemu. Owszem, mieszkając w turystycznym regionie na południu Turcji, z widokiem książek spotykam się głównie na plaży, a czytającymi są przede wszystkim obcokrajowcy na wakacjach. Wydawało mi się że to taka specyfika słonecznego kurortu.

Okazuje się, że Turcja jako kraj tylko potwierdza tę moją regionalną anty-książkową teorię. Zgodnie z ubiegłorocznymi statystykami w Turcji – uwaga – tylko 0,1 % społeczeństwa czyta książki, plasując się niniejszym na 86. miejscu na świecie. W 75-milionowym kraju, w którym współczynnik analfabetyzmu wynosi między 2 a 10 procent (w zależności od regionu) mimo wszystko robi to wrażenie! Potwierdziły się moje teorie, że pasjonaci książek zaliczani są w Turcji raczej do niegroźnych oryginałów, niż do normy. Owszem, czytanie rozumie się samo przez się w kontekście edukacji i dokształcania religijnego, ale czytanie dla przyjemności raczej nieznane jest mieszkańcom Anatolii. W metropoliach, przede wszystkim w Stambule, Ankarze i Izmirze, czytanie ma się nieźle, a nawet dobrze – ale średnią zdecydowanie zaniża reszta kraju, gdzie takie nawyki raczej nie istnieją, o czym grzmią co jakiś czas tureckie media.

Według danych tureckiego Stowarzyszenia Wydawców (YAYFED) ponad połowę (57 procent) publikowanych obecnie książek stanowią materiały edukacyjne dla dzieci i młodzieży, 17 procent to książki o treści religijnej, natomiast 13 procent – opracowania czysto naukowe. Z kolei jeśli już dla przyjemności, to najchętniej czytane są romanse, ewentualnie tematyka polityczna i poradniki.

Pozostańmy jeszcze w świecie mrożących krew w żyłach statystyk, aby mieć pełny obraz sytuacji (dane pochodzą ze strony www.ozetkitap.com). Statystyczny Turek rocznie poświęca na czytanie 6 godzin (co daje nam średnio minutę dziennie, wynik w tyle za krajami afrykańskimi!). Tę samą ilość – 6 godzin, ale tym razem dziennie – poświęca się na oglądanie telewizji, która jest prawdziwą namiętnością Turków i niekwestionowanym przyjacielem rodziny. Połowę tego czasu (3 godziny dziennie) z kolei spędza się w Internecie, zapewne głównie na Facebooku.

Na liście potrzeb statystycznego Turka książki znajdują się na – bagatela – 235. miejscu, trudno się więc dziwić że rocznie wydaje na ten cel oszałamiającą sumę 0,45 dolara! Książki nie są także popularnym prezentem urodzinowym dla dzieci – Turcja pod tym względem zajmuje 140. miejsce na świecie.

Uzależniony od czytania osobnik, do jakich i ja się zaliczam, zapyta w tym momencie: jeśli Turcy nie czytają, to co robią zamiast? Wyjąwszy wszechobecną telewizję i internet warto tutaj wspomnieć o kawiarniach (kahvehane), które są nieodłącznym elementem tureckiego stylu życia. Znów statystyki tureckiego GUS-u będą tutaj niezwykle pomocne: w ogromnej, dwa i pół raza większej od Polski Turcji mamy prawie 600 tysięcy kawiarni i herbaciarni, ale tylko 1.400 bibliotek! Zgodnie z tym rachunkiem na jedną kawiarnię przypada około setka obywateli tego pięknego kraju, natomiast na jedną bibliotekę – 49 tysięcy! Odpowiedź jest prosta: Turcy lubią się socjalizować, godzinami potrafią rozmawiać i debatować na tematy zazwyczaj niezwykle istotne, natomiast czytanie prawdopodobnie jest dla nich zbyt… statyczne? Możliwe.

Aby jednak nie poddawać się pesymizmowi statystyk postanowiłam poszukać tych jasnych stron tureckiego czytelnictwa. Jeśli w Turcji mamy znaleźć dużo dobrych książek, naszą oazą powinien być Stambuł – miasto numer jeden w tym kraju jeśli chodzi o ilość książek, bibliotek i czytających. Księgarnie – zwane kitapevi (dosłownie: dom książki) możemy tu liczyć w setkach, a książki w tysiącach. Do wyboru jest niemalże każda tematyka, także w językach obcych. Wiele publikacji o Turcji i samym Stambule znajdziemy choćby po angielsku, niemiecku czy rosyjsku. Normalną rzeczą są też wymiany książek, nie mówiąc już o antykwariatach. W tej metropolii widok czytającego na ławce, w kawiarni, czy na promie płynącym po Bosforze jest czymś normalnym i nikogo nie dziwi. W ten sposób przecież można też sobie umilać czas stojąc w legendarnych już stambulskich korkach. W Stambule co roku w listopadzie odbywają się Międzynarodowe Targi Książki. Według Stowarzyszenia Wydawców organizujących to wydarzenie, można po ilości publikacji i wystawców wnioskować, że czytelnictwo w Turcji ma tendencję wzrostową. Oby!

Dla kontrastu w mieście mojego zamieszkania (Alanya, 100 tys. mieszkańców) znajdują się dwie biblioteki a księgarnie można policzyć na palcach jednej ręki. Jedna z bibliotek realizuje rządową misję krzewienia czytelnictwa, mówiąc po naszemu: Rejonowa biblioteka publiczna. Jej klientelę stanowią głównie dzieci w wieku szkolnym i młodzież. Czynna jest od wtorku do soboty, a internetowa strona z wyszukiwarką pozycji, należąca do Ministerstwa Kultury i Edukacji, niestety nie działa zbyt sprawnie. W budynku znajdują się także komputery podłączone do internetu. Druga biblioteka to prywatna inicjatywa założona w 2009 roku przez dwóch braci ku pamięci ich matki. Biblioteka nosi jej imię – Emine Hacikura i mieści się w eleganckim i nowoczesnym budynku, stworzonym ponoć wedle standardów Unii Europejskiej. Wśród wielu pozycji można faktycznie przebierać, a strona internetowa biblioteki informuje, że najpopularniejszymi ostatnio książkami są pozycje religijne i Dan Brown. Ta biblioteka na szczęście czynna jest codziennie! Do niedawna w bibliotece Hacikura można było znaleźć sporo polskich książek, ale, co ciekawe, w Alanyi otworzyła się polska biblioteka z inicjatywy tutejszej Polonii. Jako Stowarzyszenie Przyjaźni i Kultury w swojej siedzibie Polacy udostępniają do wypożyczenia prawie 1000 książek o przeróżnej tematyce, od publikacji dla dzieci poprzez beletrystykę włącznie z najnowszymi bestsellerami aż po kulturoznawcze opracowania o samej Turcji czy islamie. Jest w czym wybierać. Część zbiorów została przekazana stowarzyszeniu przez organizacje w Polsce, które zajmują się wspieraniem Polaków za granicą, część sfinansowała Ambasada RP, wiele książek przynoszą także turyści odwiedzający to miasto i prywatni darczyńcy. Jak radzą sobie w tym mieście przedstawiciele innych nacji? Na plażach i w hotelach często dostępne są półki z książkami do pożyczenia. Zostawiają je wczasowicze chcący przekazać książki innym.

Książki w Turcji oczywiście można też kupować przez internet: jedną z największych internetowych księgarń jest Pandoracom.tr. Można tu zamawiać książki turecko i anglojęzyczne o niemal każdej tematyce. Inna podobna strona to Greenhousekitap.info.

Na koniec warto wspomnieć, że kiedy na myśl o tureckich pisarzach jako pierwszy do głowy przychodzi nam noblista Orhan Pamuk czy pisarka Elif Şafak, sami Turcy są niespecjalnie zaprzyjaźnieni z ich twórczością. Zazwyczaj rozmowy o ich książkach naturalnie kierowane są na polityczne tory, Turcy lubią burzyć się na to, jak przedstawia się ich kraj w powieściach tych autorów. Ale jeśli zapytamy czy czytali…? Odpowiedź często będzie pokrętna… ;)

[slideshow_deploy id=’6905′]

Podpis zdjęcia pojawia się po najechaniu na niego, zdjęcia pochodzą ze stron bibliotek, lub zostały wykonane przez autorkę.

O mnie

Agata „Skylar” Bromberek

Od 10 lat mieszkam i pracuję w Turcji, w Alanyi nad Morzem Śródziemnym. Dużo czytam, dużo piszę, zdarza mi się też publikować artykuły o Turcji a nawet książki (dodruk książki „Turcja. Półprzewodnik obyczajowy”, którego jestem współautorką właśnie się ukazał)

Adres bloga: www.tur-tur.pl